Phong cách ngôn ngữ chính luận là một trong những phong cách ngôn ngữ đã được sử dụng từ thời xa xưa, đây là phong cách được sử dụng khá phổ biển trong cuộc sống. Mời bạn đọc cùng tham khảo bài viết Phong cách ngôn ngữ chính luận là gì? Lấy ví dụ minh họa?
1. Phong cách ngôn ngữ chính luận là gì?
Trước khi khám phá bản chất của khái niệm phong cách ngôn ngữ chính luận, ta cần hiểu rõ về ý nghĩa của “phong cách ngôn ngữ”. Phong cách ngôn ngữ là biểu hiện (khi nói và viết) theo các bối cảnh và đối tượng diễn đạt cụ thể, thông thường là một hình thức biểu hiện thống nhất và tạo ra một kiểu diễn đạt trong một văn bản nhất định. Khi nói về phong cách ngôn ngữ chính luận, ta thường liên tưởng đến nhiều dạng phong cách khác nhau như: phong cách ngôn ngữ trong báo chí, phong cách khoa học, phong cách dùng từ trong lĩnh vực luận điểm, phong cách hành chính, và phong cách văn học. Mỗi loại phong cách sẽ có những đặc trưng riêng biệt. Ở bài viết này, chúng ta sẽ khám phá và phân tích các dạng của phong cách ngôn ngữ chính luận. Vậy,”phong cách ngôn ngữ chính luận”được hiểu là sự kết hợp các yếu tố của loại hình ngôn ngữ chính luận, nhằm tạo ra các đặc điểm nổi bật như khả năng thể hiện công khai quan điểm và sự chặt chẽ của ngôn từ trong lập luận, từ đó gây ấn tượng mạnh và thuyết phục khi diễn đạt các quan điểm.
Một ví dụ đáng chú ý về phong cách ngôn ngữ chính luận có thể được trích dẫn từ Bản Tuyên Ngôn Độc Lập của Hồ Chí Minh như sau: ” Nước Việt Nam có quyền được hưởng tự do và độc lập và sự thật đã thành một nước tự do độc lập. Toàn thể dân tộc Việt nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do độc lập ấy.” Bản Tuyên Ngôn Độc Lập của Hồ Chí Minh đã trình bày quan điểm chính trị của Việt Nam về sự tự do và độc lập trong các mối quan hệ với các nước bạn trên thế giới.
2. Đặc trưng của phong cách ngôn ngữ chính luận:
– Phong cách ngôn ngữ chính luận mang tính công khai về quan điểm. Các văn bản chính luận luôn xoay quanh các chủ đề liên quan đến chính trị trong cuộc sống, do đó, ngôn ngữ chính luận phải thể hiện được quan điểm và thái độ chính trị của tác giả, cùng với việc phản ánh thông tin một cách chính xác và công khai. Không có sự mập mờ hay che dấu trong việc diễn tả. Điều này bởi vì văn bản chính luận nhắm đến việc trình bày các quan điểm chính trị, nên từ ngữ sử dụng trong văn bản phải được lựa chọn cẩn thận, tránh sử dụng từ ngữ không cần thiết hoặc gây hiểu nhầm cho độc giả.
– Đặc điểm thứ hai của phong cách ngôn ngữ chính luận là tính logic và sự lập luận rõ ràng. Khi viết một văn bản chính luận, tác giả phải sử dụng các hệ thống điểm mấu chốt, lập luan và biểu đạt rõ ràng, suông sẻ. Cần phải sử dụng các từ nối chặt chẽ như mặc dù, vì, song vây, dù, tuy… vv để nối kết các ý kiến và lập luận.
– Đặc điểm thứ ba của phong cách ngôn ngữ chính luận là tính thuyết phục. Văn chính luận không thể khô khan hoặc thiếu sức hấp dẫn đối với độc giả. Bởi vì văn chính luận được sử dụng để truyền tải các ý kiến và quan điểm chính trị cho người đọc, do đó cần sử dụng những từ ngữ có sức lôi cuốn, giọng điệu phải hùng hồn và thiết tha để thể hiện lòng đam mê của tác giả hay người viết. Ví dụ trong một cuộc tranh luận xuất sắc, ngữ điệu là yếu tố quan trọng để hỗ trợ việc lập luận bằng từ ngữ.
3. Cách thức diễn đạt trong phong cách ngôn ngữ chính luận:
Đầu tiên là về từ ngữ biểu đạt: Từ ngữ sử dụng trong văn phong chính luận sử dụng từ ngữ thường nhưng cũng sử dụng tương đối nhiều các từ ngữ chính trị như là dân chủ, nhân quyền, độc lập, tự do, bình đẳng. Về lập luận thì những câu theo phong cách ngôn ngữ chính luận có cấu trúc chặt chẽ, giống như những lập luận logic trong một hệ thống lập luận trong đó câu trước liên hệ với câu sau, câu sau tiếp nối câu trước một cách mạch lạc nhất có thể. Thông thường các câu hay sử dụng là câu phức với các từ ngữ liên quan như là Vì vậy, cho nên, vì lẽ tại sao, cho nên. .. nhưng, Bời. .. bởi vì. ..
Biện pháp tu từ trong phong thái ngôn ngữ chính luận nhằm nâng cao sự nghiêm túc và cuốn hút cho bài văn hơn. Mặc dù là ngôn ngữ chính luận nhưng không phải lúc nào cũng công thức cũng cứng nhắc và khô khan bên cạnh đó ngôn ngữ chính luận cũng sử dụng khá là nhiều biện pháp tu từ vào trong một bài văn, việc sử dụng các biện pháp tu từ nhằm nâng cao tính thuyết phục cho những luận điểm, luận cứ, . .. để thu hút người đọc hơn chứ không làm mất đi các yếu tố chính trị trong văn chính luận hay làm mất đi vẻ nghiêm trang như chúng ta tưởng.
4. Các loại văn bản của phong cách ngôn ngữ chính luận:
Văn bản chính luận đã xuất hiện từ rất là lâu, trước đây văn bản chính luận xuất hiện dưới các dạng như hịch, cáo, sách, chiếu, biến… và được viết bằng chữ hán còn ngày ngày thì văn bản chính luận bao gồm các cương lĩnh, tuyên ngôn, lời kêu gọi, hiệu triệu, các bài bình luận xã hội, báo cáo tham luận phát biểu trong các hội thảo và hội nghị chính trị….
Ví dụ về một số văn bản chính luận
– Tuyên ngôn thì có thể kể đến ” Tuyên ngôn độc lập” của Chủ tich Hồ Chí Minh, Tuyên ngôn độc lập của Mỹ…
– Xã luận: xã luận là các vấn đề kinh tế, văn hóa, giải trí, chính trị, thể thao….nổi bật của đất nước và thế giới
– Bình luận thời sự: đề cập đến những vấn đề chính trị quân sự, bình luận các sự kiện vấn đề diễn ra…
5. Một vài cách nhận biết phong cách ngôn ngữ chính luận:
Phong cách ngôn ngữ là một trong những chủ đề tương đối phổ biến gặp trong bài thi đọc hiểu, đặc biệt là trong kỳ thi THPT Quốc gia. Để giúp các thí sinh làm bài dễ dàng hơn, bài viết trình bày một số gợi ý để nhận diện phong cách ngôn ngữ chính luận trong bài thi đọc hiểu như sau:
– Thứ nhất, nội dung của bài viết nên liên quan đến các vấn đề chính trị, lịch sử và văn hoá xã hội. Tổng quát hơn, nó liên quan đến các vấn đề mang tính chất chính trị của quốc gia.
– Thứ hai, Bài viết cần thể hiện rõ quan điểm của tác giả và người viết.
– Thứ ba, Từ ngữ có tính chất chính trị nên được sử dụng một cách tỉ mỉ trong bài viết.
Ngoài ra, có thể trích dẫn từ văn kiện của các công cuộc diễn thuyết của lãnh tụ quốc gia tại các cuộc họp hay từ sách văn kiện phê phán.
6. Luyện tập trong sách giáo khoa:
Câu 1 (trang 99 sgk ngữ văn 11 tập 2):
Phân biệt nghị luận và chính luận
– Nghị luận: dùng để chỉ một loại thao tác tư duy, một loại văn bản trong nhà trường
– Chính luận: chỉ một phong cách ngôn ngữ nhằm trình bày quan điểm chính trị quốc gia, đoàn thể, quan điểm chính trị…
Câu 2 (trang 99 sgk ngữ văn 11 tập 2):
Khẳng định “Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước… nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước” thuộc phong cách chính luận.
– Đây là một đoạn trích trong bài viết của Hồ Chí Minh nhằm trình bày, đánh giá quan điểm, thể hiện lòng yêu nước nồng nàn thiết tha, luôn sẵn sàng chiến đấu của dân tộc ta
– Ngôn ngữ chính luận: từ ngữ chính trị (yêu nước, truyền thống, dân, Tổ quốc, xâm lược, bán nước, cướp nước…) câu văn là những nhận định, phán đoán
– Lí trí kết hợp với biểu cảm: nồng nàn, quý báu, sôi nổi, làn sóng mạnh mẽ, nhấn chìm…)
Câu 3 (Trang 99 sgk ngữ văn 11 tập 2):
Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của văn bản được biểu lộ qua các luận điểm cốt yếu:
– Tình thế hiện tại không để chúng ta có lựa chọn nào khác ngoài việc phải kháng chiến. Chúng ta đã cố gắng nhẫn nhục, nhưng thực dân Pháp vẫn tiếp tục xâm lược đất nước ta vì chủ đích của chúng là cướp đoạt.
– Tinh thần quyết tâm chiến đấu để bảo vệ tổ quốc: bất kể người Việt Nam nào cùng sử dụng phương tiện gì, họ cũng phải sẵn sàng trở thành binh sĩ (đàn ông, phụ nữ, người già, thanh niên; ồn ào,vũ khí: súng, kiếm,cuốc, máy đào,búa…)
– Niềm tin vào sức mạnh của lòng đoàn kết trong dân tộc
– Thể hiện rõ lập trường công lí của cuộc kháng chiến và thái độ kiên quyết trước thực dân Pháp. Kêu gọi toàn bộ quần chúng dân tộc quyết tâm tiêu diệt giặc ngoại xâm.
– Luận điểm rõ ràng, lập luận chặt chẽ, có lý thuyết đáng tin cậy, hợp lí và khoa học, mang tính thuyết phục cao:
+ Liệt kê chi tiết tình thế mà chúng ta phải đấu tranh:”Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa.” “Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.”
+ Dân tộc ta sử dụng các loại vũ khí: súng ống, kiếm,găm,cuốc,máy làm việc để khẳng định rằng cuộc chiến này là cuộc chiến tranh của toàn dân.
+ Tinh thần quyết tâm chiến đấu để bảo vệ tổ quốc: “bất kì người Việt Nam nào với bất kì phương tiện gì cũng có thể dùng làm vũ khí đều phải đứng lên chống Phápp”(sử dụng từ ngữ đơn giản như: đàn ông, phụ nữ, người già, thanh niên; vũ khí: súng, kiếm,cuốc,gậy,…).
+ Thể hiện niềm tin mãnh liệt vào chiến thắng:”Nhất định thắng lợi, độc lập, thống nhất. Khẳng định niềm tin chiến thắng của chúng ta.”
– Sử dụng lập luận và
– Giải thích và thuyết phục mọi người cần phải tham gia vào cuộc chiến để cứu nước ra sao: → Lí lẽ rõ ràng, chặt chẽ
– Phong cách viết uy nghiêm, mạnh mẽ và có sức lan tỏa truyền cảm hứng mãnh liệt.
